| مـدتـی ایـن مـثـنـوی تـاخـیر شد // مـهـلـتـی بـایـست تا خون شیر شد |
| تــا نــزایـد بـخـت تـو فـرزنـد نـو // خـون نـگردد شیر شیرین خوش شنو |
| چـون ضـیاء الحق حسام الدین عنان // بــاز گــردانــیــد ز اوج آسـمـان |
| چـون بـه مـعـراج حـقـایق رفته بود // بـی‌بـهـارش غـنـچـه‌هـا ناکفته بود |
| چـون ز دریـا سـوی سـاحل بازگشت // چـنـگ شـعـر مـثنوی با ساز گشت |
| مــثـنـوی کـه صـیـقـل ارواح بـود // بـاز گـشـتـش روز اسـتـفـتـاح بود |
| مـطـلـع تـاریـخ ایـن سـودا و سود // سـال انـدر شـشصد و شصت و دو بود |
| بـلـبـلـی زیـنـجـا برفت و بازگشت // بـهـر صـیـد ایـن مـعـانـی بازگشت |
| سـاعـد شـه مـسـکـن ایـن بـاز باد // تــا ابـد بـر خـلـق ایـن در بـاز بـاد |
| آفــت ایـن در هـوا و شـهـوتـسـت // ورنـه ایـنـجـا شـربت اندر شربتست |
| ایـن دهـان بـر بـنـد تـا بـینی عیان // چـشـم‌بـنـد آن جـهان حلق و دهان |
| ای دهـان تـو خـود دهـانـهٔ دوزخـی // وی جـهـان تـو بـر مـثـال بـرزخـی |
| نــور بـاقـی پـهـلـوی دنـیـای دون // شـیـر صـافـی پـهلوی جوهای خون |
| چـون درو گـامـی زنـی بـی احـتیاط // شـیـر تـو خـون مـی‌شودر از اختلاط |
| یــک قـدم زد آدم انـدر ذوق نـفـس // شـد فـراق صـدر جـنـت طـوق نفس |
| هـمـچـو دیو از وی فرشته می‌گریخت // بـهـر نـانـی چـنـد آب چشم ریخت |
| گـرچـه یـک مو بد گنه کو جسته بود // لـیـک آن مـو در دو دیـده رسته بود |
| بـــود آدم دیـــدهٔ نــور قــدیــم // مــوی در دیـده بـود کـوه عـظـیـم |
| گــر در آن آدم بــکـردی مـشـورت // در پـشـیـمـانـی نـگـفـتـی معذرت |
| زانـک بـا عـقـلی چو عقلی جفت شد // مـانـع بـد فـعـلـی و بـد گـفت شد |
| نـفـس بـا نـفـس دگـر چـون یار شد // عـقـل جـزوی عـاطـل و بـی‌کار شد |
| چـون ز تـنـهـایـی تو نومیدی شوی // زیـر سـایـهٔ یـار خـورشـیدی شوی |
| رو بــجــو یــار خـدایـی را تـو زود // چـون چـنـان کـردی خـدا یار تو بود |
| آنـک در خـلـوت نـظـر بر دوختست // آخـر آن را هـم ز یـار آمـوخـتـست |
| خــلـوت از اغـیـار بـایـد نـه ز یـار // پـوسـتـیـن بـهـر دی آمـد نـه بهار |
| عــقــل بـا عـقـل دگـر دوتـا شـود // نـور افـزون گـشـت و ره پـیـدا شود |
| نـفـس بـا نـفـس دگـر خـندان شود // ظـلـمت افزون گشت و ره پنهان شود |
| یـار چـشـم تـسـت ای مـرد شـکار // از خــس و خــاشـاک او را پـاک دار |
| هـیـن بـجـاروب زبـان گـردی مکن // چــشـم را از خـس ره‌آوردی مـکـن |
| چـونـکـمـؤمـنـآیـنـهٔمـؤمـنـبـود // روی او ز آلــودگــی ایــمــن بــود |
| یــار آیـیـنـسـت جـان را در حـزن // در رخ آیــیــنـه ای جـان دم مـزن |
| تــا نـپـوشـد روی خـود را در دمـت // دم فـرو خـوردن بـبـایـد هـر دمـت |
| کـم ز خـاکـی چونک خاکی یار یافت // از بــهـاری صـد هـزار انـوار یـافـت |
| آن درخـتـی کـو شـود بـا یـار جفت // از هـوای خـوش ز سـر تـا پـا شکفت |
| در خـزان چـون دیـد او یـار خـلـاف // در کـشـیـد او رو و سـر زیـر لـحاف |
| گـفـت یـار بـد بـلـا آشـفـتـنـست // چـونـک او آمـد طـریـقـم خفتنست |
| پـس بـخـسـپم باشم از اصحاب کهف // بـه ز دقـیـانـوس آن مـحـبوس لهف |
| یـقـظـه‌شـان مـصروف دقیانوس بود // خـوابـشـان سـرمـایـهٔ نـاموس بود |
| خـواب بـیـداریست چون با دانشست // وای بـیـداری کـه بـا نـادان نـشست |
| چـونـک زاغـان خـیمه بر بهمن زدند // بـلـبـلـان پـنـهان شدند و تن زدند |
| زانـک بـی گـلـزار بـلـبل خامشست // غـیـبـت خـورشـید بیداری‌کشست |
| آفـتـابـا تـرک ایـن گـلـشـن کـنی // تـا کـه تـحـت الـارض را روشن کنی |
| آفـتـاب مـعـرفـت را نـقـل نـیست // مـشـرق او غـیـر جـان و عقل نیست |
| خـاصـه خورشید کمالی کان سریست // روز و شـب کـردار او روشـن‌گـریست |
| مـطـلـع شـمـس آی گـر اسکندری // بـعـد از آن هـرجـا روی نـیـکو فری |
| بـعـد از آن هـر جـا روی مشرق شود // شـرقـهـا بـر مـغـربـت عـاشق شود |
| حـس خـفـاشـت سـوی مغرب دوان // حـس درپـاشـت سـوی مـشرق روان |
| راه حــس راه خــرانـسـت ای سـوار // ای خــران را تــو مـزاحـم شـرم دار |
| پـنـج حـسی هست جز این پنج حس // آن چـو زر سـرخ و این حسها چو مس |
| انـدر آن بـازار کـاهـل مـحـشـرنـد // حـس مـس را چون حس زر کی خرند |
| حـس ابـدان قـوت ظـلـمت می‌خورد // حــس جـان از آفـتـابـی مـی‌چـرد |
| ای بـبـرده رخـت حـسها سوی غیب // دسـت چـون موسی برون آور ز جیب |
| ای صــفــاتـت آفـتـاب مـعـرفـت // و آفـتـاب چـرخ بـنـد یـک صـفـت |
| گـاه خـورشـیـدی و گـه دریـا شوی // گـاه کـوه قـاف و گـه عـنـقـا شـوی |
| تـو نـه این باشی نه آن در ذات خویش // ای فـزون از وهـمـهـا وز بـیـش بیش |
| روح بـا عـلـمـسـت و بـا عقلست یار // روح را بــا تـازی و تـرکـی چـه کـار |
| از تـو ای بـی نـقـش بـا چندین صور // هـم مـشـبـه هـم مـوحـد خیره‌سر |
| گــه مـشـبـه را مـوحـد مـی‌کـنـد // گــه مــوحــد را صـور ره مـی‌زنـد |
| گـه تـرا گـویـد ز مـسـتی بوالحسن // یـا صـغـیـر الـسـن یـا رطـب البدن |
| گـاه نـقـش خـویـش ویـران می‌کند // آن پـی تـنـزیـه جـانـان مـی‌کـنـد |
| چـشـم حـس را هست مذهب اعتزال // دیـدهٔ عـقـلـسـت سـنـی در وصال |
| ســخــرهٔ حـس‌انـد اهـل اعـتـزال // خـویـش را سـنـی نـمـایند از ضلال |
| هر که بیرون شد ز حس سنی ویست // اهـل بـیـنش چشم عقل خوش‌پیست |
| گـر بـدیـدی حـس حـیـوان شـاه را // پــس بــدیـدی گـاو و خـر الـلـه را |
| گــر نـبـودی حـس دیـگـر مـر تـرا // جــز حـس حـیـوان ز بـیـرون هـوا |
| پــس بــنـی‌آدم مـکـرم کـی بـدی // کـی بـه حـس مـشترک محرم شدی |
| نــامـصـور یـا مـصـور گـفـتـنـت // بـاطـل آمـد بـی ز صـورت رفـتـنت |
| نـامـصـور یـا مـصـور پـیـش اوست // کو همه مغزست و بیرون شد ز پوست |
| گـر تـو کـوری نـیـست بر اعمی حرج // ورنـه رو کـالـصـبـر مـفـتـاح الفرج |
| پــرده‌هــای دیـده را داروی صـبـر // هـم بـسـوزد هـم بـسازد شرح صدر |
| آیـنـهٔ دل چـون شـود صـافی و پاک // نـقـشـهـا بـیـنی برون از آب و خاک |
| هـم بـبـیـنـی نـقـش و هم نقاش را // فــرش دولــت را و هــم فــراش را |
| چـون خـلـیـل آمـد خـیـال یار من // صـورتـش بـت مـعـنـی او بـت‌شکن |
| شـکـر یـزدان را که چون او شد پدید // در خـیـالـش جـان خـیال خود بدید |
| خـاک درگـاهـت دلـم را مـی‌فریفت // خـاک بـر وی کو ز خاکت می‌شکیفت |
| گـفـتـم ار خـوبـم پـذیـرم ایـن ازو // ورنـه خـود خـنـدیـد بر من زشت‌رو |
| چـاره آن بـاشـد کـه خـود را بنگرم // ورنـه او خـنـدد مـرا مـن کـی خـرم |
| او جـمـیـلـسـت و مـحـب لـلجمال // کــی جـوان نـو گـزیـنـد پـیـر زال |
| خـوب خـوبـی را کند جذب این بدان // طـیـبـات و طـیـبـیـن بر وی بخوان |
| در جـهـان هـر چیز چیزی جذب کرد // گـرم گـرمـی را کـشـید و سرد سرد |
| قـسـم بـاطـل بـاطـلان را می‌کشند // بـاقـیـان از بـاقـیـان هم سرخوشند |
| نــاریـان مـر نـاریـان را جـاذب‌انـد // نـوریـان مـر نـوریـان را طـالـب‌انـد |
| چشم چون بستی ترا جان کند نیست // چـشـم را از نـور روزن صـبـر نیست |
| چـشـم چـون بـستی ترا تاسه گرفت // نـور چـشـم از نـور روزن کـی شکفت |
| تـاسـهٔ تـو جـذب نـور چـشـم بـود // تــا بــپــیـونـدد بـه نـور روز زود |
| چـشـم بـاز ار تـاسـه گـیـرد مر ترا // دانـک چـشـم دل بـبـسـتی بر گشا |
| آن تـقـاضـای دو چـشـم دل شناس // کـو هـمـی‌جـویـد ضـیـای بی‌قیاس |
| چــون فـراق آن دو نـور بـی‌ثـبـات // تـاسـه آوردت گـشـادی چـشـمهات |
| پــس فــراق آن دو نــور پــایــدار // تــا سـه مـی‌آرد مـر آن را پـاس دار |
| او چـو مـی‌خـوانـد مـرا مـن بـنگرم // لــایـق جـذبـم و یـا بـد پـیـکـرم |
| گـر لـطـیـفـی زشـت را در پـی کند // تـسـخـری بـاشـد کـه او بر وی کند |
| کـی بـبـیـنـم روی خود را ای عجب // تـا چـه رنـگم همچو روزم یا چو شب |
| نـقـش جـان خـویش من جستم بسی // هـیـچ مـی‌نـنـمـود نـقـشم از کسی |
| گـفـتـم آخـر آیـنـه از بـهر چیست // تا بداند هر کسی کو چیست و کیست |
| آیـنـهٔ آهـن بـرای پـوسـتـهـاسـت // آیـنـهٔ سـیـمـای جان سنگی‌بهاست |
| آیـنـهٔ جـان نـیـسـت الـا روی یـار // روی آن یـاری کـه بـاشـد زان دیـار |
| گـفـتـم ای دل آیـنـهٔ کـلـی بـجـو // رو بــه دریــا کـار بـر نـایـد بـجـو |
| زیـن طـلـب بـنـده به کوی تو رسید // درد مـریـم را بـه خـرمـابـن کـشید |
| دیــدهٔ تـو چـون دلـم را دیـده شـد // شــد دل نـادیـده غـرق دیـده شـد |
| آیــنــهٔ کــلــی تــرا دیــدم ابـد // دیـدم انـدر چـشـم تو من نقش خود |
| گـفـتـم آخـر خـویـش را مـن یافتم // در دو چـشـمـش راه روشـن یـافـتم |
| گـفـت وهـمـم کـان خیال تست هان // ذات خــود را از خـیـال خـود بـدان |
| نــقــش مـن از چـشـم تـو آواز داد // کـه مـنـم تـو تـو مـنـی در اتـحـاد |
| کـانـدریـن چـشـم مـنـیـر بی زوال // از حــقـایـق راه کـی یـابـد خـیـال |
| در دو چـشـم غـیـر من تو نقش خود // گـر بـبـیـنـی آن خـیـالی دان و رد |
| زانـک سـرمـهٔ نـیـستی در می‌کشد // بـاده از تـصـویـر شـیـطان می‌چشد |
| چـشـمـشـان خـانهٔ خیالست و عدم // نـیـسـتـهـا را هـسـت بـیند لاجرم |
| چشم من چون سرمه دید از ذوالجلال // خـانـهٔ هـسـتـیـسـت نه خانهٔ خیال |
| تـا یـکـی مـو بـاشد از تو پیش چشم // در خـیـالـت گـوهـری باشد چو یشم |
| یـشـم را آنـگـه شـنـاسـی از گـهر // کـز خـیـال خـود کـنـی کـلـی عبر |
| یـک حـکـایت بشنو ای گوهر شناس // تـا بـدانـی تـو عـیـان را از قـیـاس |
